एजेन्सी। चीनबाट सुरू भइ विश्वभर महामारीकाे रूपमा फैलिरहेकाे काेराेना भाइरस(काेभिड-१९) ले अत्याधिक तवरले एक व्यक्तिलाई संसारमै फेरि राम्राेसँग चिनायाे। टेड्रोस अडानोम गेब्रेयसियस वा टेड्रोस नामले उनी अब विश्चमै परिचित भएका छन्। मे २०१७ मा नियुक्त, टेड्रोस जो अहिले डब्ल्यूएचओका आठौं महानिदेशक छन्। उहाँसामु एक अज्ञात कार्य भएकाे छ। जुन आजको मानवतालाई सामना गर्ने सबैभन्दा आधुनिक दिनहरूमा एउटा संकट रहेकाे छ।

केहीले “बलियो” र “जिम्मेवार” ढंगले प्रतिक्रिया व्यक्त गरेकोमा त्यस व्यक्तिको प्रशंसा गरे पनि, उनकाे पृष्ठभूमिमा अलिकति केलाएर के थाहा पाउन सकिन्छ। यसको कारण एक शब्दमा सारांश दिन सकिन्छ: बेइजिङ आलोचकहरूले औंल्याएझैं, टेड्रोसको चीनसँग घनिष्ठ सम्बन्धले उनलाई संकटको गम्भीरतामा अन्धा तुल्यायो, एउटा त्रुटीका कारण जुन आज सम्पूर्ण विश्वले चुकाइरहेको छ।

विवादास्पद फिगर
आफ्नो क्यारियर को माध्यम बाट, टेड्रोस एक विवादास्पद व्यक्तित्व बनेका छन्। इथियोपियाका पूर्व स्वास्थ्य र परराष्ट्र मन्त्री, टेड्रोस टाइग्रे पीपुल्स लिबरेशन फ्रन्ट (टीपीएलएफ) सँग सम्बन्धित छ, जुन देशमा मानव अधिकार हननको आरोप लगाइएको छ। इथियोपियालीहरु बीचको आक्रोश यति बढी थियो कि इथियोपियाली प्रवासीहरुका धेरै सदस्यहरु डब्ल्यूएचओको मुख्यालय बाहिर उनीहरुको छनौट र निर्वाचित भइरहेको बेलामा विरोध समेत गरेका थिए।

मानव अधिकार पन्छी, स्वास्थ्य को मामलामा कुरा गरौं। न्यू योर्क टाइम्स अनुसार टेड्रोसलाई स्वास्थ्य मंत्री हुँदा कम्तिमा तीन हैजाको महामारी ढाक्नको आरोप लगाइएको थियो। जब यसमा प्रश्न गर्दा उनले जवाफ दिए कि आरोपमा “औपनिवेशिक मानसिकता” रहेकाे छ।

टेड्रसको चीन कनेक्शन
तर के सबै भन्दा चाखलाग्दो कुरा हाे भने डब्ल्यूएचओका महानिर्देशककाे चीन कनेक्शन। जब उनी मन्त्री थिए, टेड्रोसले यो कुरा सुनिश्चित गरे कि उनको देश चिनियाँ व्यापार र लगानीको अवसरहरू अाइ रहाेस्।
चार वर्ष अगाडि उनले समाजिक सञ्जाल फेसबुकमा पाेष्ट गरेकाे कुरामा भनिएकाे थियाे, की “गो ग्लोबल” कार्यक्रम अन्तर्गत हामी # इथियोपियामा चिनियाँ लगानी प्रवाह बढाउने आशा गर्दछौं। # इथियोपियाभरि पहिचान भएका ८ वटा औद्योगिक पार्कहरू चिनियाँ कम्पनीहरूद्वारा पहिल्यैदेखि निर्माणधिन# इथियोपियामा बसाई सजिलो बनाउने छाै।’ याे पोष्टले सजिलै अाकलन गर्न सकिन्छ की टेड्रोस बेइजिङको साथ दिने मान्छे हुन्।

टेड्रोसको मन्त्री पदको चीन सम्बन्धले जारी राख्यो किनकि बेइजिङले टेड्रोसलाई डब्ल्यूएचओको महानिर्देशकको पदमा राख्न कडा मेहनत गर्‍यो। बेलायती पत्रकार रेबेका मायर्सले सन् २०१७ अक्टोबरमा सन्डे टाइम्सको एउटा लेखमा औंल्याएझैं “बेइजिझ’को वित्तीय समस्या र अपारदर्शी सहायता बजेट विकासशील राष्ट्रहरू बीच उनको समर्थन जुटाउन प्रयोग भएको थियो।” टेड्रोसको जीतले अफ्रीकी राष्ट्रहरूसँगको चीनको सम्बन्धलाई मात्र सीमित तुल्याएन कि चीनका राष्ट्रपति सीले पनि गर्वका स्रोत भएकोले यसले बेइजिङको अवधारणालाई जोड दियो। तर सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा, टेड्रसले आफूले चाँडै एक सहायत गर्ने भनेका थिए, जुन उनले केहीमै गरेका थिए।

भुक्तानी गर्ने समय
डब्ल्यूएचओका महानिर्देशक तुरुन्तै चीनकाे ऋण तथा सहयाेग तिर्न काममा लागे। अक्टोबर २०१७ मा संयुक्त राष्ट्र सद्भावना राजदूतका रूपमा जिम्बाब्वेका तानाशाह रोबर्ट मुगाबेलाई नियुक्त गर्ने उनकाे बाेलीलाइ पछि फिर्ता लिएको थियो। टेड्रोस र बेइजिङ दुबैका लागि यो एक विन-विन अवस्था थियो। टेड्रोसको नियुक्तिको समयमा, मुगाबे अफ्रिकी संघ (एयू) ब्लाकका प्रमुख थिए जसले उनको समर्थन गरेका थिए, र टेड्रोसले उक्त सहयाेग भुक्तान गर्नु आवश्यक थियो। बेइजिङका लागि मुगाबे पनि महत्वपूर्ण व्यक्ति थिए। २०१५ मा राष्ट्रपति सीले देशको भ्रमणमा जिम्बाब्वेलाई “सबै मौसम मित्र” भनेर सम्बोधन गरेको अवस्थामा ढिलो तानाशाहको अधीनमा चीन जिम्बावेको सम्बन्ध अझ राम्रो भएको थियो। भारत, भारतीय र ठूलो रूपमा विश्वलाई यसको मतलब के हो भनेर मात्र थाहा छ।

चीनको कथाको हिस्सा
यो अहिले राम्रोसँग स्थापित चीन कनेक्शनले पत्ता लागेकाे छ की टेड्रोसको हतारमा बाेलिएकाे कुरा जुन महामारीको सामना गर्न चीनलाई पछाडि एउटा प्याट दिनको लागि हो। चीनका ह्विस्लब्लोर ली वेनलाइगंको शान्त मौनताको बाबजुद, जसले डिसम्बरकाे सुरूवातमा एक अज्ञात भाइरसकाे बारेममा जिकिर गरेका थिए। जुन बेला टेड्रसले बेइजिङलाई प्रायश्चित गर्ने हतारमा थिए। “चीनले वास्तवमै प्रकोप प्रतिक्रियाका लागि नयाँ मानक स्थापित गरिरहेको छ,” उनले जनवरी ३० मा भने। तर पछि जे सामुन्ने अायाे त्यो केही फरक थियो।

न्यु योर्क टाइम्सका अनुसार जनवरी २२ मा वुहानमा लकडाउन लगाउनु अघि सात लाख मानिस वुहान छोडेका थिए, चीनमा र सारा विश्वमा भाइरस फैलियो, यसभन्दा पहिले पनि डब्ल्यूएचओले चीनको वस्तुलाई गलत मान्यता दिएको थियो।

डब्ल्यूएचओले जनवरी १४ मा ट्वीट गरेको थियो, “चिनियाँ अधिकारीहरूले गरेको प्रारम्भिक अनुसन्धानले # वुवान, # चिनियामा पहिचान गरिएको # कोरोनाभाइरस (काेभिड १९) उपन्यास मानव-मानव प्रसारणको कुनै स्पष्ट प्रमाण फेला पारेन।” , कार्यको अभाव र जोडतोडले विश्वको मूल्यवान समय खर्च गर्नुभयो जुनमा चिनियाँ भाइरसलाई परास्त गर्न सकिन्छ। केही अध्ययनका अनुसार यदि यस समय संसार भएको भए थुप्रैको जीवन बचाउन सकिन्थ्यो।”

टेड्रोसकाे विकल्प
महामारी नियन्त्रणबाट बाहिर निस्किसकेपछि बेइजिङलाई टेड्रोस र डब्ल्यूएचओको दायराभन्दा पर जान आवश्यक छ। यो संकेत गर्नलाई टेड्रोसको कुनै थप प्रयोगको छैन। सबै संकेतहरूले चीनको बिरूद्ध बढ्दो प्रतिक्रियालाई औंल्याए, र बेइजिङलाई विगतमा राम्रोसँग सेवा गरेको देखिएकाहरू (टेड्रोस जस्ता) को सेवा चाहिन्छ।