एजेन्सी। मंगलबार भारतका विदेश मन्त्री एस जयशंकरले चीनसँग वास्तविक नियन्त्रण रेखा(एलएसी) मा भएको तनाव दुई सबैभन्दा महत्वपूर्ण मुद्दाहरू रहेको उल्लेख गरे ।

पहिलो, सिमानामा सेनाको आमने सामने भेट हुने या नगर्ने र दोस्रो, चीनले ठूलो संख्यामा सेना परिचालन नगर्ने लिखित प्रतिवद्धता पूरा गरेको छ कि छैन।

भारतीय विदेश मन्त्री कतार आर्थिक फोरममा बोल्दै थिए।  उनीसँग चीनको सिमानामा पर्ने तनावको बारेमा प्रश्न सोधिएको थियो। स जयशंकरको उही टिप्पणीमा चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले बुधबार एक प्रश्न सोधेको थियो, तब चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ताले कडा जवाफ दिए।
बुधवार, ब्लूमबर्गले चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता चाओ लिजियानलाई सोधे, ‘भारतीय विदेशमन्त्रीले भनेका छन् कि चीनले भारतसँगको विवादित सीमामा चिनियाँ सेना परिचालन गर्ने र चीनको सीमामा सेना घटाउने प्रतिबद्धता पूरा गर्ने छ यी दुई मुद्दाहरू दुई देश बीचको सम्बन्धमा सबैभन्दा ठूलो चुनौती हो। यसमा चीनले के भन्नु पर्छ?

यस प्रश्नको उत्तरमा चाओ लिजियनले भने, ‘भारत-चीन सीमाको पश्चिमी क्षेत्रमा चिनियाँ सेनाको तैनाथी एक सामान्य रक्षा प्रणाली हो। यसको लक्ष्य सम्बन्धित देशको अतिक्रमणलाई सम्बोधन गर्ने र चिनियाँ क्षेत्रलाई हुने कुनै पनि खतराको सामना गर्न हो।

लामो समयदेखि भारतले सिमानामा सेनाको प्रयोग बढाउदै आएको छ र हाम्रो इलाकामा अतिक्रमण गर्दैछ। यो भारत-चीन सीमामा तनावको वास्तविक कारण पनि हो। चीनले सदैव वार्ताको माध्यमबाट सीमा विवाद सुल्झाउनका लागि वकालत गर्दै आएको छ र हामी पनि सीमा विवादलाई द्विपक्षीय सम्बन्धका साथ जोड्ने बिरूद्ध भइरहेका छौं। सीमामा विवाद सुल्झाउन सेना-तहका वार्तालापले पनि कुनै नतिजा देखाउँदैन।

फेब्रुअरीमा पेन्योङ तालबाट दुबै देशका सैनिकहरू फिर्ता लिए पछि, यो बिस्तारै बिभिन्न क्षेत्रहरूमा दुई देशहरू बीच सम्झौता हुने देखिन्थ्यो। तर अझै पनि लद्दाखको देप्साङ, डेमचोक, गोग्रा र हट स्प्रिङ्गमा अवस्था तनावपूर्ण छ। ‘

जयशंकरलाई चीन, सीमा विवाद सुल्झाउन अमेरिका, अष्ट्रेलिया, जापान र भारत मिलेर बनेको क्वाडको कुनै भूमिका छ? भनेर प्रश्न सोधियो । यस प्रश्नको उत्तरमा जयशंकरले भने, “मलाई विश्वास छ कि यदि क्वाड र चीन-भारत सीमा तनावलाई एकसाथ ल्याइयो भने यस्तो लाग्छ कि हामी स्याउ र सुन्तलाको बारेमा कुरा गरिरहेका छौं। म पक्का छैन कि त्यहाँ दुई बीच कुनै सम्बन्ध छ कि छैन। क्वाडको साझा एजेन्डा छ। यसमा समुद्री तट सुरक्षा, जडान र भ्याक्सिनका लागि रणनीतिहरू सामेल छन्।

एस जयशंकरले भने, ‘त्यहाँ दुई महत्वपूर्ण मुद्दाहरू छन्। लद्दाखमा सेनाको आमने सामने तैनाथी भैरहेको छ। यो पनि निश्चित छैन कि चीनले सीमामा सेनाको परिचालन बढाउन नचाहने आफ्नो लिखित प्रतिबद्धता अनुसरण गर्ने छ। हामीहरू आपसी संवेदनशीलता, सम्मान र चासोका आधारमा सम्बन्धलाई अगाडि बढाउने छौं कि छैन भन्ने आधारमा निर्णय हुनेछ।
बिहीबार भारतको अग्रणी अंग्रेजी अखबार द हिन्दुमा एउटा रिपोर्ट छ। जसमा पूर्वी लद्दाखमा चीनले नयाँ सैन्य अड्डा बनाउँदैछ, जसमा स्थानीय तिब्बती युवाहरू पनि सँलग्न रहेको भनिएको छ ।

द हिन्दुको रिपोर्टका अनुसार, ‘चीनको नयाँ सैन्य अड्डाको नाम मीमांग चेटन हो, जहाँ हाल तालिम लिइएको छ। यहाँबाट दुईवटा समूहलाई सिक्किम र भुटानको छेउछाउका क्षेत्रहरूमा प्रशिक्षण र तैनाथ गरिएको छ।’  गत वर्ष मेमा भारत र चीनको सीमामा गम्भीर अवस्था उत्पन्न भएको थियो।

पूर्वी लद्दाखको पेङ्योङ तालको उत्तर किनारमा दुई देशका सैनिकहरू बीच झडप भएको थियो। यसमा दर्जनौं सिपाही घाइते भए।

यसपछि जुन १५ तारिखमा फेरि  गल्वान उपत्यकामा दुवै देशका सैनिकहरु बीच झडप भएको थियो। यसमा दुबै पक्षका धेरै सैनिकहरू मरे।

गल्वान उपत्यकामा झगडा भएपछि दुबै देशका प्रतिनिधिहरु बीच धेरै चरणमा वार्ता भएको थियो। जे भए पनि यस वर्ष फेब्रुअरीमा दुबै देशका परराष्ट्र मन्त्रीहरूको बैठकमा सहमति भएपछि यस वर्ष फेब्रुअरीमा बिच्छेदनको प्रक्रिया सुरु भएको थियो। बिबिसी हिन्दीको सहयोगमा