एजेन्सी।भारतीय सेनाले विवादित कश्मीर क्षेत्रमा नियन्त्रण रेखा (एलओसी) छेउमा अन्धाधुन्ध गोलीबारी गर्दा एक जना नागरिकको मृत्यु  र चार जना घाइते भएको पाकिस्तानी सेनाले आइतबार जनाएको छ।

सेनाले जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘भारतीय सेनाले एलओसी मार्फत युद्धविराम उल्लंघनको उल्लंघन गरेको छ, जसले नागरिकलाई मोर्टारको साथ आक्रमण गरेको छ।’

चीनको ग्लोबल टाइम्स लेख्छ – भारत र पाकिस्तान बीच सन् २०१९ देखि तनाव बढेको छ। अगस्ट २०१९ मा भारतले जम्मू कश्मीरको विशेष स्थिति खारेज गरेपछि नयाँ दिल्ली चिन्तित छ कि इस्लामाबादले ती क्षेत्रहरूमा घुसपैठ पार्छ र त्यहाँ अझ बढी विरोध र विद्रोह आउन सक्छ।

त्यसकारण भारतले कश्मीर क्षेत्रमा कवच नीति लागू गरेको छ। नागरिकहरूले भारतमा खुल्ला फायर गरेको देख्नु कुनै अचम्मको कुरा होइन। नयाँ दिल्लीले यस क्षेत्रका सबै पाकिस्तानी तथाकथित आतंकवादी भएको आशंका गरेको छ।

अगस्ट २०१९ देखि पाकिस्तानले भारतको चालचलनमा प्रतिबन्ध लगाएको छ। पाकिस्तान सैन्य रूपमा भारत जत्तिकै बलियो छैन, तर कश्मीरको मुद्दा पाकिस्तानको लागि महत्वपूर्ण छ।

यदि पाकिस्तानी सरकारले विवादित क्षेत्रप्रति कडा कडा अडान देखाएन भने यसले जनसमर्थन गुमाउनेछ। नतिजा स्वरूप, पाकिस्तानले भारतको हरेक आपत्तिजनक कदमलाई कडा जवाफ दिन्छ, र आवश्यक परेको बेला प्रतिरोध गर्छ।

भारतले चीनसँगको द्वन्द्वलाई प्रभावकारी ढंगले हल गर्न सकेको छैन । भारतले भारतीय सेना र सरकार दुबैले पाकिस्तानप्रति श्रेष्ठताको भावना राखेका छन। यसबाहेक, बढ्दो हिन्दू राष्ट्रवाद भारतमा हाबी छ ।

चीन र पाकिस्तानसँगको विवाद बाहेक भारतले नेपाल जस्ता छिमेकी देशहरूसँग पनि सीमा विवाद चर्काएको छ। भारतीय सेनाले यो घमण्ड गर्न सक्छ कि ऊ चीन, पाकिस्तान र आन्तरिक सुरक्षा खतराहरू बिरूद्ध फ्रन्ट युद्धको लागि पूर्ण रूपमा तयार छ  । तर, यो त्यस्तो कुरा हो जुन,  चुनौतीको सामना गर्न भारत सक्षम छैन।

बहु-मोर्चा युद्ध कुनै पनि देशको लागि ठूलो चुनौती हो। आफ्नो सैनिक क्षमता अभिवृद्धि गर्न भारतले रसिया र पश्चिमी देशहरूबाट उन्नत हतियार खरीद गर्दै छ। यसैबीच, नयाँ दिल्लीले अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय, विशेष गरी पश्चिमी देशहरूको समर्थन जित्ने प्रयास गरिरहेको छ।

हालका वर्षहरूमा भारत अमेरिकाको नजिक पुगेको छ र सैन्य सहयोग बढाउन  अमेरिका तथा यसका सहयोगी देशहरूसँग बढी सैन्य सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने काममा संलग्न भएको छ।

यद्यपि यी उपायहरूले एकै समयमा चीन र पाकिस्तानसँगको व्यवहारमा भारतको अपेक्षाहरू पूरा हुँदैनन् ।

भारतको वर्तमान छिमेकी नीतिहरू, विशेष गरी चीन र पाकिस्तान सम्बन्धी नीतिहरूले देशलाई प्रतिकूल परिस्थितिमा डुबाएको छ ।

किन भारतले आफ्ना छिमेकी देशहरूसँग सकारात्मक र मैत्री सम्बन्ध विकास गर्न सक्दैन? भारतसँग ठूलो शक्ति मानसिकता छ।

चीनसँगको यसको नकारात्मक सम्बन्धमा धेरै कारकहरूले योगदान पुर्‍याउँछन्। पहिलो, सन् २०६२ को चीन-भारत सीमा युद्धमा असफलतालाई भारतीयहरूको लाजमर्दो शर्मको रूपमा हेरिएको छ।

दोस्रो, चीनको भारतका शत्रु पाकिस्तानसँग घनिष्ट सम्बन्ध छ। भारतले जम्मू-काश्मीरको विशेष दर्जा खारेज गरेपछि चीनले संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदमा यस विषयमा छलफलको लागि बोलायो, जसले भारतमाथि दबाब दियो।

यसबाहेक, चीनले हालसालै दक्षिण एसियाली देशहरूसँग बढ्दो सहयोग गरिरहेको छ। भारतले यसलाई चीनको प्रभावको रुपमा लिएको छ ।

कुनै पनि देशले आफ्नो विकासको लागि अगाडि बढ्ने आशा राखेको छ भने छिमेकीहरूसँग शान्ति र स्थिर वातावरण आवश्यक छ। भारत क्षेत्रीय शान्ति र स्थायित्वको विनाशकर्ता भएको छ, जसले आफ्नै प्रगतिमा नकारात्मक भूमिका खेलेको छ र अन्य देशहरूसँग पनि ।

यदि भारत ठूलो शक्ति बन्ने आफ्नो सपना हासिल गर्ने विचार गरिरहेको छ भने छिमेकी देशहरूसँगको सम्बन्ध सुधार्न सक्नुपर्दछ ।