एजेन्सी। भारतका सेना प्रमुख जनरल बिपिन रावतले चीनले भारतसँग साइबर हमला गर्ने क्षमता राख्ने र यसले देशको ठूलो प्रणालीमा गडबडी पैदा गर्न सक्ने वताएका छन्।

दिल्लीको थिंक ट्यांक विवेकानन्द अन्तर्राष्ट्रिय फाउण्डेशनको भर्चुअल कार्यक्रममा जनरल रावतले भारत र चीनको साइबर क्षमताको तुलना मात्र गरेनन् रक्षा क्षेत्रमा टेक्नोलोजीको महत्त्वबारे पनि कुरा गरे।

जनरल रावतले गत वर्ष अक्टोबरमा मुम्बईमा ब्ल्याकआउट भएको बेलामा चीनले लगाएको साइबर खतराको बारेमा बोलेका थिए र धेरै सर्कलमा यसलाई चिनियाँ माटोबाट भएको साइबर हमलाको आरोप लगाइएको थियो।

आइतवार, एक कथित साइबर आक्रमणलाई इरानको नटान्ज आणविक केन्द्रमा भएको क्षतिको लागि जिम्मेवार ठहराइएको छ। २०१५ मा, युक्रेनमा पावर (बिजुली)  ब्ल्याक आउटलाई लिएर रूसले  साइबर हमला गरेको आरोप लाग्यो  ।

अक्टुबर १२ मा, मुम्बईमा बिजुली जाँदा स्थानीय ट्रेन, अस्पताल, र जीवनको हरेक पक्षमाथि यसको प्रभाव पर्‍यो ।

ब्ल्याक आउटलाई भारत-चीन सीमा विवाद र  सेनाबीच झगडाका रुपमा हेरिएको छ ।

अमेरिकाको साइबर सुरक्षा कम्पनी रेकर्ड फ्यूचरका अनुसार भारतको ऊर्जा उत्पादन गर्ने कम्पनी र बन्दरगाहमा भएको साइबर हमलाको पछाडि ‘चीन जडित’ रेड इको नामको एउटा समूह रहेको छ।

बोस्टनका यस गुप्तचर कम्पनीका सीईओ क्रिस्टोफर अलबर्गले  यो समूह गत वर्ष  गत बर्ष ६ देखी ८ महिनाबीच  ट्र्याक गरिएको थियो र पछि त्यसले यो समूहले विशेष गरी भारतीय उर्जा स्टेशनहरूलाई लक्षित गरेको कुरा देखायो।

अलबर्गका अनुसार जब उनले ती दिनहरूमा सम्बन्धित भारतीय अधिकारीहरूसँग सम्पर्क गरे, अधिकारीहरूले ती जानकारी लिए, तर कुराकानी अगाडि बढेनन्।
भारतीय अधिकारीहरू यसबारे स्पष्ट छैन।

अर्कोतर्फ, राष्ट्रिय साइबर सुरक्षा समन्वयक लेफ्टिनेन्ट डा. जनरल राजेश पन्तले  यस घटनाको बारेमा महाराष्ट्रबाट रिपोर्टको प्रतिक्षा गरिरहेको उल्लेख गरेका छन् ।

उनले भने, ‘जब राज्यबाट रिपोर्ट आउँछ, तब मात्र  थाहा पाउनुहुनेछ, किनकि हाम्रो रेकर्डहरू छन् .। बाँकी हाम्रो एजेन्सीहरू छन्, उनीहरूका अनुसार यो साइबर आक्रमण होइन।’

अर्कोतर्फ, एक स्रोतले यो आरोपमा भारतलाई ‘ठूलो क्षति’ दाबी गर्दै भन्यो, ‘तपाईले यस आक्रमणलाई एमआरआई चिकित्सा प्रक्रियासँग तुलना गर्नुभयो। जब तपाईसँग एमआरआई हुन्छ, तपाईको शरीरको प्रत्येक कमजोरी देखिन्छ। त्यस्तै, ह्याकरहरूलाई भारतीय विद्युत कम्पनीहरूको प्रणालीका कमजोरीहरूबारे थाहा भएको हुन सक्छ, तिनीहरूमा के उपकरणहरू प्रयोग गरिएको थियो, कहाँबाट किनेका थिए। ‘

आईआईटी कानपुरका कम्प्युटर विज्ञान र इन्जिनियर प्राध्यापक संदीप शुक्ला चिन्तित मालवेयर अझै पनि भारतीय प्रणालीमा उपस्थित हुन सक्ने चिन्ता गर्छन्।

चिनियाँ पक्षले भने यसलाई अस्विकार गर्दै आएको छ।  – बिबिसी हिन्दी