एजेन्सी। अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन प्रशासनका वरिष्ठ अधिकारीले  चिनियाँ राष्ट्रपतिका वरिष्ठ अधिकारीहरूसँगको आमनेसामने भेट संसारको दुई सुपर शक्तिबीचको उतार -चढाव सम्बन्धको सन्दर्भमा धेरै महत्त्वपूर्ण मानिँदै छ।

अमेरिकी विदेश मन्त्री एन्टनी बिलानकेन र राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार ज्याक सुलिवानले बिहीबार लास्कामा चिनियाँ विदेश मन्त्री वाङ यी र वरिष्ठ कूटनीतिज्ञ याङ जिइची चीसँग भेट गर्दैछन्।

यद्यपि बाइडेनको टोली यस बैठक अगाडि कुनै अलमल्लमा छैन। बैठक अगाडि बिलानकेनले यो रणनीतिक वार्ता नहुनेमा जोड दिएका थिए । र, यसपछिका छलफलहरू पनि उद्देश्य भएका छैनन्।

यद्यपि उनले  यस दिशामा छलफलको दौर त थालनी हुन्छ, जब चीनसँग ठोस प्रगति र ठोस नतिजाका प्रस्तावहरू आउंदैनन्, अमेरिकी चिन्ताको विषय रहने वताएका थिए ।

विगत केही वर्षदेखि अमेरिका र चीनबीचको सम्बन्ध एकदम नराम्रो अवस्थामा रहेको छ र यसमा सुधारको लागि पर्याप्त अवसर छैन।

अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकारको पदमा नियुक्त हुनु अघि सुलिवानले बाइडेनका शीर्ष एशियाई सल्लाहकार कर्ट क्याम्पबेलसँगै विदेश मामिला पत्रिकाका लागि लेख लेखे जसमा उनले भने कि चीनसँगको वार्ताको दौर अब अचानक समाप्त भएको छ।

वाशिंगटन र बेइजिङ बीचको सम्बन्ध कसरीसुधार हुन सक्छ भन्ने प्रश्नर उनीहरूको उत्तरहरूमा केही हदसम्म निर्भर गर्दछ। यसले नीति विकल्पहरूको मानक सेट गर्दछ, केही मार्गहरू हटाउँछ र केही मार्गहरू बन्द गर्दछ।

यदि शीतयुद्धले दुई शक्तिशाली देशहरू, दुई फरक राजनीतिक प्रणालीहरूबीचको द्वन्द्वको प्रतिनिधित्व गर्दछ भने, यूएस-सोभियत संघको तकराबलाई अमेरिका र चीनको बिचमा भएको सुन्न सकिन्छ।

अमेरिका र चीनबीचको तनावलाई सामान्यतया नयाँ शीतयुद्ध भनिन्छ। बीसौं शताब्दीको आधा भागले शीत युद्धको छाया देख्यो अर्थात् अमेरिका र सोभियत संघको टकराव।

बाइडेन प्रशासनले यस महिना अन्तरिम विदेश नीति रणनीति बनायो, जसको आधारमा ‘अझ बढी दृढ’ चीन एक आर्थिक, कूटनीतिक, सैन्य र प्राविधिक दृष्टिकोणबाट एक सम्भावित प्रतिद्वन्द्वी हो, जुन स्थिर र खुला अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थाको लगातार चुनौतीलाई जित्न सक्षम छ।

बाइडेनप्रशासनको मुख्य बुँदा हो भने चीनलाई चुनौती दिन र जहाँ सम्भव भएमा सहयोग गर्नु हो। अर्कोतर्फ, चीनले पनि यस्तै दृष्टिकोण अपनाइरहेको छ,

यद्यपि सतही रूपमा अमेरिका र चीनबीचको सम्बन्धलाई शीतयुद्ध भन्न सकिन्छ। तर, के यो वास्तवमै त्यस्तो हो?  शीतयुद्धको समयमा सोभियत संघ र त्यसका सहयोगीहरू विश्व अर्थतन्त्रबाट अलग भए र निर्यात प्रतिबन्धको अधीनमा थिए। अर्कोतर्फ, चीन विश्वव्यापी अर्थतन्त्रको अक्ष बनेको छ र यसको आफ्नै अर्थव्यवस्था ज्यादातर अमेरिकी अर्थव्यवस्थासँग जोडिएको छ।

अमेरिकी र सोभियत संघको शीतयुद्धको प्राविधिक पक्ष अत्यन्त महत्त्वपूर्ण थियो – पहिले त्यहाँ हतियारको प्रतिस्पर्धा थियो र पछि अन्तरिक्षमा प्रवेश गर्ने प्रतिस्पर्धा थियो। यसै समयमा अमेरिका र चीनको नयाँ शीतयुद्धमा प्रविधिको पक्ष महत्त्वपूर्ण रहन्छ, यस पटक प्रतिस्पर्धा कृत्रिम खुफिया र जिडिपी प्रविधिको बारेमा छ।

यस पटक विश्वव्यापी परिदृश्य पनि परिवर्तन भएको छ। शीतयुद्धको समयमा विश्व दुई स्थिर गुटमा परिणत भएको थियो, यद्यपि केही महत्वपूर्ण देशहरूमा पनि घुमन्ते समूह रहेको थियो (पश्चिमी विश्वमा उनीहरूलाई सोभियत समर्थक मानिन्थ्यो)। वर्तमानमा, विश्व अझ धेरै बहुउद्देश्यीय छ, तर उदार संसारको संस्थालाई त्यस्तो खतरा कहिले थिएन।

तर, शीतयुद्धको मोडल वास्तविक अर्थमा धेरै खतरनाक छ। शीतयुद्ध एक राजनीतिक संघर्ष थियो, जहाँ दुबै पक्षले एक अर्काको वैधानिकतालाई अस्वीकार गरे। यद्यपि त्यसबेला अमेरिका र सोभियत संघ बीच कुनै वास्तविक द्वन्द्व थिएन, तर अप्रत्यक्ष द्वन्द्वमा ठूलो संख्यामा मानिसहरूले आफ्नो ज्यान गुमाए। बिबिसी हिन्दी