एजेन्सी। ‘यस समाजमा तपाईंले कसैलाई दुई शब्द माया र सहानुभूति देखाउनुभयो भने तपाईले घृणा पाउनुहुन्छ । त्यसैले मैले महिलाबाट आफुलाई बदल्ने निर्णय गरें। म पुरुष भइसकेको छु, तर अब कसैले मलाई स्वीकारिरहेको छैन।’

गुजरातका भावेश भाई (परिवर्तित नाम) को कथा हो यो । सरकारी अस्पतालका डाक्टर भावेश भाई महिलाबाट पुरुष  बनिसकेपछि पनि सामाजिक लडाईं लड्दैछन्।

उनका अनुसार, मान्छेले अब उसलाई एक मान्छेको सट्टा ट्रांसजेन्डरको रूपमा स्वीकार्दै छ। यस्तो अवस्थामा भावेश भाईले उच्च व्यक्तिको रुपमा मान्यता प्राप्त गर्न उच्च अदालतको ढोकामा पुगे ।

उनले  भने, ‘कोरोना महामारी पछि परिस्थिति सुधारिएको देखिन्छ। अब म आफ्नो सरकारी जागिर छोडेर विदेश जान अध्ययन गर्नेछु।’

भावेश भाईको जन्म गुजरातको खेडा जिल्लाको सानो गाउँमा भएको थियो। तीन भाइहरूको संयुक्त परिवारको कुल नौ छोरा, पाँच छोरा र चार छोरी थिए। बाल्यकालमा, भावेश भाई केटाहरूसँग बढी मन पराउँथे, तर उनको शरीर केटीको हो भनेर थाहा थिएन र,  मानसिक रूपमा केटाहरूसँग व्यवहार गर्दै थिए।

भावेश भाई भन्छन्, ‘म एउटा सानो गाउँको स्कूलमा पढ्ने गर्थें। कक्षा १० सम्म म केटी वा केटा हुँ भनेर मलाई थाहा थिएन। मेरो लामो कपाल थियो।

उनले भने, ‘मलाई केटीहरू मन पर्थ्यो तर म उनीहरुसँग बस्न वा फेसनको बारेमा कुरा गर्न चाहन्नथें। मेरो व्यवहार केटीको बारेमा थिएन। त्यसैले मान्छेहरू मसँग रिसाउन थाले। मेरा काका र काकीहरूले मलाई केटीहरू जस्तो व्यवहार गर्न सिक्न शुरू गराए । तर मेरो दिमाग अलमल्लमा पर्यो कि केहि ठीक छैन। ‘

उनी थप भन्छन्, ‘मलाई थाहा थिएन त्यसबेला के भइरहेको थियो। मानिसहरू मसँग रिसाउँथे, मबाट टाढा रहन थाले। म पनि सबै छोडेर अध्ययनमा संलग्न भएँ र पहिलो श्रेणीबाट उत्तीर्ण भएँ। त्यसपछि मैले चिकित्सा शिक्षा पढ्ने इच्छा गरे कलेजमा भर्ना भए।

मेडिकल कलेजमा भर्ना भएपछि भावेश भाईलाई वास्तविक कठिनाइ सुरु भयो।  उनले भने, ‘मेरा कठिनाइहरू त्यहीं सुरु भयो। मेरो जेन्डर  सबै कागजातहरूमा फिमेल लेखिएको थियो। सरकारी कलेजको प्रावधान अनुसार मलाई छात्रा छात्रावासमा बस्नुपर्‍यो। अब म मेडिसिन पढ्दै छु, त्यसैले मलाई कस्तो प्रकारको थाहा भयो। मेरो भित्र परिवर्तन भइरहेको थियो।

उनी भन्छन्, ‘होस्टलमा म अत्यन्त एक्लो महसुस गर्थें। मैले हर्मोनको उपचार शुरू गरें। मेरो शरीर बिस्तारै परिवर्तन हुन थाले। होस्टेलमा बस्न गाह्रो हुँदै गयो। बिस्तारै मेरो दाह्री र जुँगा पनि आयो।  केटीहरू मबाट टाढा बस्न थाले तर केटाहरूले मलाई स्वीकार्न तयार थिएनन् ।

यस समयमा भावेश भाईले दिल्लीको सामाजिक संस्थासँग सम्पर्क गरे र उनलाई केटाहरूको होस्टेलमै बस्न अनुमति दिइयो।

उनले भने, ‘मध्यमवर्गीय परिवारबाट भएको हुनाले मेरो आर्थिक स्थिति राम्रो थिएन। तर, मलाई लाग्थ्यो कि मेरो शरीर केटीको जस्तो छ ।  तर, मेरो प्राण पुरुष जस्तो छ, म पुरुषको शरीरमा हुनुपर्दछ। कलेजमा मैले अध्ययनरत केटीलाई बुझ्न थालें।

विवाहको बारेमा चिन्ता
भावेश भाईले भने, ‘एक दिन म मेरो बुबासँग मनोरोग चिकित्सककहाँ गएको थिएँ। बुबाले मलाई धेरै माया गर्नुहुन्थ्यो तर, उहाँ समाजबाट डराउनुभएको थियो। विवाहको बारेमा उहाँ अलमल्ल पर्नु भयो ।

मैले भनिरहेको थिएँ कि मेरो पति मेरो अघि मर्नेछैन भन्ने ग्यारेन्टी के हो? बच्चाहरूले बुढेसकालमा हेरचाह गर्नेछन्, ग्यारेन्टी के हो? मेरो बुबा यी तर्कहरूमा सहमत हुनुभयो।’

भावेश भाईले भने, ‘मेरो बुबाले तब छोरा भन्नुभयो। यो मेरो लागि पर्याप्त थियो। मेरो शल्यक्रिया भयो। म केटीबाट केटासम्म गएँ। मेरो सर्जरी हुँदा नर्सले मेरो अनुहारमा कुनै भावना देखिनन्।’

नर्सले मलाई भनिन कि मानिसहरू धेरै उत्साहित हुन्छन्। तर तपाईं शान्त रहनुभयो। त्यसपछि मैले भने कि मैले वास्तविक शरीर पाएको छु। अब म शान्त महसुस गरिरहेको छु। मैले चाहेको कुरा पाएँ। ‘

अदालतबाट  न्याय 
शल्यक्रिया पछि भावेश भाईको दोस्रो लडाई सुरु भयो। उनी अरु अध्ययनको लागि विदेश जान चाहन्छन्। यसका लागि उनले जन्म प्रमाणपत्र, स्कूल, कलेज डिग्री प्रमाणपत्र र राहदानी परिवर्तन गर्नुपर्नेछ। उनले  आफ्नो जेन्डर फिमेलबाट मेल गराउनु पर्नेछ ।

तर कोही पनि सरकारी कार्यालयहरु परिवर्तन गर्न तयार थिएनन्। धेरै प्रयास पछि भावेश भाईले ट्रान्सजेंडर सर्टिफिकेट पाए।

यसपछि उनले गुजरात उच्च अदालतको ढोका ढकढक्याए।

भावेश भाईका  अधिवक्ता अमित चौधरीले  भने, ‘हामीले संविधानको धारा २२६ र २२७ को धारा १४१५  र २०१२ अनुसार हाईकोर्टमा आवेदन दिएका छौं।

भावेश भाईको बाल्यकालदेखि नै जेंडर डिसफोरिया थियो, यस्तो अवस्थामा सरकारी अस्पतालको सर्टिफिकेट सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण छ।

आवेदनमा यो पनि भनिएको थियो कि भावेश भाईको बिरूद्ध कुनै आपराधिक केस छैन, उनी विदेश गएर पढ्न चाहन्छन्, यस्तो अवस्थामा उनलाई आफ्नो राहदानी र स्कूल कलेज सर्टिफिकेटमा फिमेल परिवर्तन गरी मेल बनाउनु पर्नेछ ।

यसपछि न्यायाधीश एजे देसाईले परिवर्तनका लागि आदेश दिए।  भावनगर विश्वविद्यालयका कुलपति महिपतसिंह चावडाले भने, ‘जब भावेशको जेन्डर डिसफोरियाको बारेमा हामीलाई थाहा भयो, हामीले उनलाई केटाहरूको होस्टलमा भर्ना गर्यौं। अब हामी हाईकोर्टको आदेश अनुसार परिवर्तन गरिरहेका छौं।’

लामो जेन्डरपछि लडाई जितेपछि भावेश भाईले  भने, ‘त्यस्तो समय थियो, जब मैले आत्महत्या गर्ने विचार गरें तर त्यसपछि मैले संघर्ष गर्ने निर्णय गरें। उच्च अदालतमा जानु अघि म विदेश जान अध्ययन गर्न सक्थें। अदालतको आदेश पछि सिधै। तर म सरकारी अस्पतालको कर्तव्यमा छु र बिरामीहरूको सेवा गर्दैछु। कोरोना सकिएपछि म विदेश पढ्न जान्छु। ‘

अब भावेश भाईले आफूलाई पूर्ण रूपमा स्वतन्त्र महसुस गरिरहेहेका छन् ।  उनले भने, ‘अब म सामाजिक बन्धनबाट स्वतन्त्र छु।’ साभार: बिबिसी हिन्दी