एजेन्सी। कोरोनाको कठिन समयमा भारत आफ्नो छिमेकी देशहरूको पक्षमा उभिएको छ र उही मित्रता पूरा गर्नमा व्यस्त छ।

भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले यसलाई # भ्याक्सिनमैत्रीको नाम दिइरहेका छन्। कूटनीतिक भाषामा यसलाई खोप कूटनीति भनिन्छ।

भारत सरकारले भर्खर कोरोना खोपको पहिलो खेप भूटान, माल्दिभ्स, बंगलादेश, नेपाल, म्यानमारमा पठाएको छ। चाँडै अफगानिस्तान, श्रीलंका र मॉरिशस पनि भारतको कोरोना खोपबाट सहयोग लिन लागेका छन्। यी देशहरूमा खोपलाई आवश्यक अनुमोदन दिने काम भइरहेको छ।

भारतले सहयोग गरिरहेको देशहरूको सूचीबाट पाकिस्तान हराइरहेको छ। चीनले पाकिस्तानलाई खोप दिने वाचा गरेको छ जुन, पहिलो समूह जनवरीको अन्त्यमा पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ। पाकिस्तानका परराष्ट्र मन्त्री शाह मेहमूद कुरेशीले ट्वीट गरेका छन्।

चीन र भारतको खोपका साथ छिमेकी देशहरूलाई सहयोग गर्ने निर्णयलाई केही स्थानहरूमा प्रतिस्पर्धाको रूपमा लिइन्छ।

धेरै विशेषज्ञहरु ‘मानवता’ को आधार मा यस्तो सहयोग दक्षिण एसियामा चीनको प्रभुत्व कम गर्न भारतले गरेको प्रयासको रूपमा हेरिरहेका छन।

यी सबै दावीहरू र यथार्थको बीचमा, यो खोप कूटनीति भनेको के हो भनेर पहिले जान्नु महत्त्वपूर्ण छ।

खोप कूटनीति भनेको के हो ?
इतिहासमा यो शब्द प्रयोग खोप जत्तिकै पुरानो हो। जर्ज वाशिंटन युनिभर्सिटीका प्रोफेसर पीटर जे. होटेजका अनुसार जब कुनै देशले विदेशमा फैलिएको रोगसँग लड्न खोप पठाउँदै आफ्नो विदेश नीति प्रयोग गर्दछ, त्यसलाई खोप कूटनीति भनिन्छ। यो कूटनीति प्रभावी साबित हुन्छ, जब दुवै देशहरूले आफ्ना मतभेद बिर्सन प्रयोग गर्छन्।

आजको युगमा यो शब्द फेरि फेला पर्‍यो। यस पटक कोरोना भ्याक्सिनको साथ यस शब्दको प्रयोग राम्रो हुँदै गएको छ।

चीन र भारत एशियाका दुई ठूला देशहरू हुन्। जनसंख्याको हिसाबले उनीहरू विश्वमा पहिलो र दुई स्थानमा छन्। यो स्पष्ट छ कि कोरोना महामारीको युगमा, दुबै देशहरूले छिमेकी राष्ट्रहरूलाई उनीहरूको सम्पूर्ण जनसंख्यालाई खोप नलगाई सहयोग पुर्‍याउन सहयोग गरिरहेका छन्।

भारतले चीनविरुद्ध खोप कूटनीति प्रयोग गरिरहेको छ? भारतले एक जिम्मेवार विश्व शक्तिको रूपमा आफूलाई स्थापित गर्न खोपका माध्यमबाट विश्वका अन्य देशहरूलाई सहयोग गर्नु आवश्यक छ।

यो भारतको खोप कूटनीतिको एकमात्र उद्देश्य हो। भारतले छिमेकी देशहरूलाई सहयोग गर्दैन र यदि चीनले गर्छ भने, भारतको छवि अन्तर्राष्ट्रिय तहमा बिग्रने छ। यस अर्थमा भारतले निश्चित रूपमा चीनको विरुद्धमा खोप कूटनीति प्रयोग गरिरहेको छ। -बिबिसी हिन्दी