काठमाडौं। कोरोना भाइरसको संक्रमण विश्वव्यापी रुपमा बढेपछि यो कसरी उत्पन्न भयो भन्ने प्रश्न अझधेरै आम चासोको विषय बनेको छ । धेरै मानिसहरु मिडियामा रिपोर्ट गरिए जस्तो यो कुनै जंगली चमेराबाट मानिसमा फैलिएको मान्न तयार छैनन् किनकी यस्तो हुँदा त्यसले महामारी कै रुप लिने सम्भावना कम हुन्छ ।

त्यसैले चीनको वुहानका बस्ने एक जातका चिनियाँले चमेरो खाएका कारण यो फैलिएको वा समुन्द्रबाट निकालिएको सर्पबाट मानिसमा सरेको भन्ने कुरामा मानिसहरु विश्वास गर्दैनन् ।

त्यसैले कोरोना भाइरस कोरोनाभाइरस स्वाभाविक रूपबाट उत्पन्न भएकोभन्दा पनि यसलाई उत्पति९परिवर्तनको माध्यमबाट सम्भावित जैविक युद्ध एजेन्टको रूपमा प्रयोगशालामा उत्पादन गरिएको थियो भन्ने कुरा पत्यारिलो बन्दै गएको छ ।

धेरै रिपोर्टहरूले देखाए अनुसार यो भाइरसका केही अंशहरू एचआईभीसँग सम्बन्धित छन् जुन प्राकृतिक रूपमा हुन सक्दैन । यदि यो भाइरस हतियारको रूपमा उत्पादन गरिएको थियो भने वुवान इन्स्टिच्युट अफ भाइरोलिज ल्याबबाट यो पहिले पशुमा र पछि मानिसमा फैलिएको हुनसक्छ । धेरै टेक्निसियनहरू यो कुरा स्विकार्छन् कि प्रयोगशालाहरूबाट यस्ता “लीक” प्रायः हुनसक्छन् ।

यहाँ अर्को सिद्धान्त पनि छ । कन्स्पिरेन्सी थ्यौरीका आधारमा अनुमानहरू पनि भइरहेका छन् कि ट्रम्प प्रशासनले बढ्दो चिनियाँ विश्वव्यापी प्रतिस्पर्धाको मुद्दालाई अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा र आर्थिक प्रभुत्वको प्रत्यक्ष खतराका रूपमा उठाउँदै थिए त्यसैले वाशिंगटनले यो भाइरस सिर्जना गरेको हुनसक्दछ । बेइजिंगको बढ्दो अर्थव्यवस्था र सेनालाई साइजमा ल्याउन अमेरिकाले यस्तो गरेन भन्न सकिंदैन ।

त्यस्ता व्यवहारको उदाहरणहरू छन् । सन् २००५ देखि २००९ सम्म अमेरिकी र इजरायली सरकारले गुप्त रूपमा ‘स्टक्सनेट’ भन्ने कम्प्युटर भाइरसको विकास गरे । उनीहरुले त्यो भाइरस आणविक अनुसन्धान कार्यक्रममा प्रयोग भइरहेको इरानी कम्प्युटरहरूको नियन्त्रण र अपरेटिंग प्रणालीलाई बिगार्ने उद्देश्यले गरेका थिए। तर यसले इरान बाहिरका कम्प्युटरहरूलाई बिगार्ने होकी भन्ने चिन्ता सही भएको प्रमाणित भयो । इरान बाहिर चीन, जर्मनी, काजाकिस्तान र इन्डोनेशियाका हजारौं कम्प्युटरमा यो भाइरस फैलिएको थियो ।

इजरायलीहरुबीच एक भनाई प्रख्यात छ,‘चीनमा के भइरहेको छ त्यसको झल्को त्यहाँ हुन्छ ।’ अहिले इजरायलको गालील रिसर्च इन्स्टिच्युटका वैज्ञानिकहरूले दावी गरिसकेका छन् कि तिनीहरूसँग केही हप्तामा कोरोना भाइरसको खोप मानिसलाई लगाउन सक्ने अवस्थामा तयार हुन्छ । उनीहरु ९० दिन भित्रमा मानिसलाई वितरण गर्न र प्रयोगको लागि तयार हुने दाबी गरिरहेका छन् ।

यहाँ यसकारण आशंका उब्जिएको हो कि इजरायलको विज्ञान र प्रविधि र कृषि मन्त्रालयहरुद्वारा लगानी गरिएको एभियन कोरोनाभाइससको चार वर्ष अनुसन्धानमा संलग्न रहेको छ । उनीहरूले दाबी गरिरहेका छन् कि कोरोना भाइरस त्यो संस्करणमा मिल्छ जुन मानिसहरूलाई संक्रमित छ । यो भाइरस बिरुद्धको खोप उनीहरुले आनुवंशिक हेरफेरको माध्यमबाट विकास गर्न सफलता प्राप्त गरेका हुन् ।

तर केही वैज्ञानिकहरू शंका गर्छन् कि भर्खरै अस्तित्वमा आएको भाइरसलाई रोक्न यती चांडै नयाँ खोप तयार पार्न कसरी सकिन्छ ? उनीहरूले यो चेतावनी पनि दिएका छन कि यदि खोप विकसित भयो भने पनि सामान्यतया साइड इफेक्टको लागि यसको परीक्षण गरिनु पर्दछ, जुन प्रक्रिया सामान्यतया एक वर्ष भन्दा बढी लाग्छ र संक्रमित मानवहरूमा यसको प्रयोग आवश्यक हुन्छ ।

मानिसहरु यो सम्भावनालाई पनि ध्यानमा राख्दैछन् कि फिट डेट्रिक मेरील्याण्डमा रहेको जैविक हतियार अनुसन्धान केन्द्रमा अमेरिकाले कोरोनाभाइरस बनाएको हो । सम्भवतः इजरायल पनि यस परियोजनामा साझेदार भएको हुनुपर्छ । भाइरसको विकासमा मद्दत पुर्याउँदा इजरायली वैज्ञानिकहरूले कसरी चाँडो खोप बनाउने भन्ने काममा समेत सफलता प्राप्त गर्न सकेका हुन् । सम्भवतः भाइरस र यसको उपचार एकैसाथ विकसित भएका थिए ।

कोरोना भाइरसको विषयमा निश्चित राजनीतिक समस्याहरू पनि छन् । चीनमा मात्र होइन संयुक्त राज्य अमेरिकामा राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई समेत पहिले नै भाइरसको बारेमा झूट बोलेको आरोप लगाइएको छ । त्यहाँ सन् २०२० को चुनावमा हुने यसको सम्भावित प्रभावको बारेमा पनि मुलधारका मिडियाले अनुमान लगाउन थालेका छन् । यदि शेयर बजारसँगै अर्थव्यवस्था डुब्यो भने यसले नराम्रो स्थिति सिर्जना गर्नेछ ।

यहाँ राष्ट्रिय सुरक्षा र वैदेशिक नीतिको मुद्दा पनि छ जुन जेरुशलेम र वाशिंगटन दुबैबाट देखिएको छ । यो बुझ्न गाह्रो छैन कि किन कोरोना भाइरसले विशेष गरी चीनको बाहेक ठूलो चोट पुर्याएको अर्को मुलुक इरान नै हो । इरान त्यो देश हो, जुन संयुक्त राज्य अमेरिका र इजरायल दुबैको घोषित शत्रु हो।

अमेरिकामा मानिसहरु संक्रमित इरानीको मृत्युको बारेमा खबर पाउँदा खुशी हुन्छन् । वाशिंगटनस्थित इजरायली सरकारसँग सम्बन्धित फाउन्डेशन फर डिफेन्स अफ डेमोक्रासीज (एफडीडी) का कार्यकारी निर्देशक मार्क डुबुविट्सले मंगलबार ट्वीटरमा भनेका छन, “कोरोना भाइरसले गैर तेलको निर्यात बन्द गर्ने अमेरिकी आर्थिक प्रतिबन्धले गर्न नसकेको काम गरेको छ ।’’

इरानी सरकारका प्रवक्ताले यस्तो जवाफ दिए कि “घातक भाइरस फैलाउन उत्साहित हुनु शर्मनाक र सरासर अमानवीय हो  र मानिसहरूले यसको पीडा भोगिरहेको देख्दा रमाईलो हुन्छ’’ डुबुविट्सले थप लेखे, ‘तेहरानले मध्य पूर्वमा “आतंकवाद फैलाएको’’ छ र “अब यसले कोरोना भाइरस फैलाइरहेको छ ।’’

अब कुनै पनि सचेत नागरिकले बुझ्न सक्छ कि के कोरोना भाइरस स्वाभाविक रूपमा देखा परेको हो ?  वा यो चीनमा नै प्रयोगशालाबाट वा इजरायल वा संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट आएको हो ?  यदि कसैले इजरायल र वा अमेरिकालाई शंका गर्छ भने स्पष्ट छ कि जैविक हतियार बनाउने अभिप्रायले यसको विकास गरिएको हो । त्यसैले यसले अहिले दुश्मनको रूपमा तोकिएका दुई राष्ट्रलाई नोक्सान पुर्याउँदैछ ।

तर, कोरोनाभाइरस बारे सजिलै कुनै निष्कर्ष निकाल्न सकिंदैन । यो स्पष्ट छ कि यसबाट हजारौं व्यक्ति मर्नेछन् । दुर्भाग्यवश, स्टक्सनेटसँग जस्तै, एक पटक बोतलबाट बाहिर आएको यो ‘जिन’ आफ्नो शैतानिक अवतार लिएर विश्वभर फैलिरहेको छ । यो कठिन छ कि यसलाई फेरी बोतलमा छिराएर बन्द गर्न सकियोस् ।

(लेखक फिलिप गिराल्ड (पीएचडी) काउन्सिल फर नेसनल इन्ट्रेस्टका कार्यकारी निर्देशक हुन् । यो लेख स्ट्राट्रेजिक कल्चर डट ओआरजीबाट साभार गरी भावनुवाद गरिएको हो ।)